Przekręty finansowe mają długą i niechlubną historię. Często przybierają formę piramidy, na pierwszy rzut oka niemal do złudzenia przypominającej marketing wielopoziomowy. Różnica jest jednak ogromna – tylko jedno z tych przedsięwzięć działa legalnie i pozwala uczciwie zarobić.
Z tego artykułu dowiesz się:
– co to jest piramida finansowa i schemat Ponziego,
– czy MLM to piramida,
– na co zwracać uwagę, by nie wtopić oszczędności życia w przekręt,
– jakie były najpopularniejsze piramidy i schematy Ponziego w Polsce,
– czy ZUS jest piramidą finansową.
Nie każda firma MLM jest piramidą finansową. Ba! – zdecydowana większość firm marketingu sieciowego to uczciwe organizacje, które sprzedają wartościowe produkty i pozwalają swoim uczestnikom rzetelnie zarobić na połączeniu sprzedaży oraz rekrutacji. Jednak znajdą się wśród nich także oszuści. Firmy-słupy, szybko znikające „projekty biznesowe” i niesamowite okazje na zbicie milionów często działają pod przykrywką marketingu wielopoziomowego. Nie utożsamiajmy ich jednak – nauczmy się rozróżniać jedno od drugiego.
Piramida finansowa a schemat Ponziego. Czy to to samo?
Często tych dwóch określeń używa się zamiennie, jednak i między nimi jest różnica. W schemacie Ponziego wszystkie wpłacone pieniądze trafiają bezpośrednio do twórcy przekrętu, a on pewien procent – dodajmy, że nieznaczny – wypłaca osobom na niższych szczeblach.
W piramidzie finansowej każdy szczebel piramidy czerpie zyski z wpłat osób poniżej. Niewielki procent tych zysków przekazuje do góry.
To, co zazwyczaj łączy te dwa oszustwa to fakt, że wpłaty uczestników nie mają żadnego pokrycia w aktywach. Brak tu inwestycji, fizycznego towaru albo usług, które są przedmiotem sprzedaży w modelu MLM. Taki przekręt kręci się więc dopóty, dopóki wpływy przewyższają wypłacane środki, a jego podstawą stanowią kolejne ofiary wciągnięte w siatkę. To jednak „biznes” z góry skazany upadek. Po prostu nie istnieje możliwość, by w nieskończoność pozyskiwać pieniądze. Z czasem źródełko usycha, wpływy się kończą, a twórcy piramidy czy schematu Ponziego zapadają się pod ziemię.
Jak pokazał zespół Wiki-Ekonomia, gdyby każdy uczestnik piramidy finansowej miał zwerbować do projektu 6 kolejnych członków, na 10. poziomie organizacja miałaby większą liczebność niż Polska, Belgia i Szwajcaria razem wzięte. Na 13. poziomie przekraczałaby prawie trzykrotnie… ludność świata.
Na co uważać?
Piramidy finansowego i schematy Ponziego przybierają różne, coraz bardziej wymyślne formy. Czego się wystrzegać? Zwróć szczególną uwagę na:
- ogłoszenia o pracę w domu, która rzekomo zapewnia ogromne zarobki, ale także wymaga wykupienia drogiego pakietu startowego czy licencji (nie mylić z pakietem startowym w MLM, który zawiera fizyczne produkty, takie jak materiały marketingowe, próbki czy produkty pełnowartościowe);
- firmy działające pod szyldem marketingu wielopoziomowego, które opierają swój plan marketingowy i Twoje zarobki wyłącznie na rekrutacji i wpłatach pozyskanych od innych uczestników organizacji;
- łańcuszki mailowe – lub Facebookowe – w których otrzymujesz prośbę o wpłacenie niewielkiej kwoty, a następnie dopisanie się do listy i przesłanie wiadomości dalej
Unikaj każdej działalności, w której Twój zysk zależy wyłącznie od wpłat innych. Po tym najłatwiej rozróżnisz firmę MLM od piramidy czy schematu Ponziego. W marketingu sieciowym operujesz przede wszystkim produktem lub usługą. Możesz sprzedawać je i zarabiać na marży, w ogóle nie zapraszając do współpracy kolejnych osób. W przekręcie natomiast zazwyczaj nie masz czego sprzedawać lub oferowany produkt jest – nie bójmy się tego określenia – śmieciem bez wartości. Nie możesz więc oprzeć na tym swoich zysków. To, ile zarobisz zależy od liczby zwerbowanych, cóż, ofiar.
Piramidy na całym świecie lubią przykrywać się kocykiem instytucji finansowej. Tu siłą rzeczy nie będzie fizycznego produktu, jednak możesz dokładnie zweryfikować w jakie aktywa i w jaki sposób inwestowane będą Twoje pieniądze. W takich przypadkach zawsze sprawdzaj, czy dana firma ma zezwolenie Komisji Nadzoru Finansowego lub jej odpowiednika za granicą. Śledź także listę ostrzeżeń KNF. Pojawiają się tam na bieżąco podmioty, które z jakiegoś powodu zostały przez Komisję Nadzoru uznane za niepokojące.
Piramidy finansowe i schematy Ponziego w Polsce
O istnieniu piramid finansowych przypomniała Polakom afera Amber Gold z 2012 r. Zmyślny przekręt polegał na oferowaniu klientom wysokooprocentowanych lokat w złoto, a następnie… niewypłacaniu gotówki. To znaczy maszynka działała, dopóki pojawiali się nowi „inwestorzy”. Gdy wpłaty ustały, ustały też wypłaty. Proste, prawda? W ten sposób Amber Gold oszukało 19 tys. osób na łączną kwotę ponad 852 milionów złotych.
Jednak to nie pierwszy tak przekręt made in Poland. Zaraz po przemianach ustrojowych, w grudniu 1989 roku, niejaki Lech Grobelny stworzył Bezpieczną Kasę Oszczędności. Nazwa okazała się o tyle ironiczna, że już z początkiem 1990 r. Grobleny zniknął z pieniędzmi 11 tys. Polaków. Obiecywał lokaty z 300-procentową stopą zysków, a dostarczył… klops. Przesiedział 5 lat w niemieckim więzieniu, potem sprawę umorzono, a w 2007 r. twórcę BKO znaleziono martwego z raną klatki piersiowej – oto smutny koniec smutnej historii.
Schedę po Grobelnym przejął Stanisław Kotarba, współzałożyciel Galicyjskiego Trustu Kapitałowo-Inwestycyjnego. Jego wspólnikiem była żona Urszula, a więc można mówić już o biznesie rodzinnym. W latach 91-92 GTKI oferował lokaty oprocentowane na ponad 50% w skali roku. Na przeszkodzie stanęło Trustowi co prawda znowelizowane prawo bankowe, ale Kotarbowie nieszczególnie się tym przejęli i nadal prowadzili nielegalną już wtedy działalność. Gdy na początku 1992 r. Stanisław został aresztowany, jego Trust był dłużny już 270 miliardów starych złotych – dzisiejsze 27 milionów.
Oczywiście takie przykłady możemy mnożyć. Do Polski trafiają przecież także światowe oszustwa, menu przekrętów na przestrzeni lat było więc dość szerokie. Większe piramidy i schematy Ponziego, jakie wypłynęły na światło dzienne w ostatnich latach to m.in. Interbrok, Warszawska Grupa Inwestycyjna, Recylix, Pay Trade International Club, OneCoin, Traffic Monsoon, Finroyal, Horcus Investment Group czy Apolandia.com.
ZUS – książkowy schemat Ponziego
Niektórzy traktują to jako dowcip, ale kiedy zostaną bez grosza przy duszy i perspektyw na emeryturę, pewnie nie będzie im już do śmiechu. Tak, ZUS to największy w Polsce, a co tego w pełni legalny schemat Ponziego.
Zwróć uwagę, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie inwestuje w żadne aktywa. Bieżące wypłaty emerytur finansuje ze składek aktualnie pracujących osób. W przypadku pustek w skarbcu, kasę zasila rząd, wykorzystując oczywiście płacone przez nas podatki, a nawet… przyszłe podatki.
Niestety, ZUS jest takim przykładem schematu Ponziego, z którym nie da się wygrać. Dlatego lepiej zawczasu budować swoją przyszłość, niż polegać na wypłatach z tej chwiejnej piramidki. A jak to zrobić? Na przykład tworząc własny, prywatny fundusz emerytalny dzięki zarobkom uzyskanym ze współpracy z uczciwą firmą marketingu sieciowego.
